Abstract

Son yıllarda artan sağanak yağışlar, özellikle kentlerde ani su baskınlarına neden olmaktadır. Sağanak yağışın ardından yaşanan ani su baskınları sonucu önemli derecede işlev kaybı ve ekonomik zararla karşılaşılmaktadır. İstanbulda topoğrafik olarak ani yağışlarda su altında kalma riski olan yerler özellikle dere yataklarıdır. Ancak tarihi yapılar kentteki değişim ve yol kotlarındaki düzenlemelere bağlı olarak kaldırım kotunun altında kalmaktadır. Çevresine göre daha alt kotta kalan tarihi yapılar, yağışlar sonucu ani su baskınlarına karşı risk altındadır. 17 Ağustos 2019da yaşanan sağanak yağış, İstanbul tarihi kent merkezinde birçok yerde su baskınıyla sonuçlanmış, Küçük Ayasofya ve restorasyon sürecindeki Ahi Çelebi Camii sular altında kalmıştır. Çalışmada İstanbul Tarihi Yarımadada ani yağışta su baskını riski yüksek tarihi yapılar değerlendirilmiştir. Bu kapsamda Haliç kıyısında konumlu Ahi Çelebi Camii ayrıntılı incelenmiştir. İncelemede konum, çevre topografya ile ilişkisi, ani su baskınlarına karşı alınmış önlemler ve daha önce bu türden risklerle karşılaşıp karşılaşmadığı araştırılmıştır. Çalışma verilerini arşiv bilgileri ve yerinde gözlem verileri oluşturmaktadır. İstanbulda çoğu camii olmak üzere birçok tarihi yapının özgün kotu, çevresindeki yol kotundan daha aşağıdadır. Ani yağışlar sonucu gelişebilecek su baskınları için risk analizlerinin yapılarak, başta tarihi yapılar olmak üzere risk azaltıcı önlemler geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.

References

[1] Weber Anna. What Is Urban Flooding? Natural Resouces Defense Council, NRDC. 15.01.2019. https://www.nrdc.org/experts/anna-weber/what-urban-flooding (15.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[2] Kadıoğlu, M. 2008, Sel, Heyelan ve Çığ için Risk Yönetimi, Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri, JICA Türkiye Ofisi Yayınları No:2 s 251-276, Ankara
[3] Gökçe O., Özden Ş., Demir A., 2008, Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı, Ankara
[4] Flooding Across Central Europe, AP Photo/dpa, Jens Wolf. The Atlantic. 07 06 2013. https://www.theatlantic.com/photo/2013/06/flooding-across-central-europe/100530/ (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[5] Euronews. Macaristan'da sel seferberliği, 09.06.2013. The Euronews. 09 06 2013. https://tr.euronews.com/2013/06/09/macaristan-da-sel-seferberligi (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[6] Edirne'de sel alarmı, karayolu trafiğe kapandı. CNNTÜRK. 26 03 2018. https://www.cnnturk.com/turkiye/edirnede-sel-alarmi-karayolu-trafige-kapandi?page=12 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[7] Günal, Zeki. Ahi Çelebi Camii’nin bahçesini su bastı. Hürriyet Gazetesi. 28 02 2018. http://www.hurriyet.com.tr/galeri-ahi-celebi-camiinin-bahcesini-su-basti-40756421?p=3 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[8] Tarihi Ahi Çelebi Camii sular altında kaldı! 17 08 2019. https://www.aksam.com.tr/guncel/tarihi-ahi-celebi-camii-sular-altinda-kaldi/haber-998339 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[9] İstanbul Şehir Haritası. 10.09.2019. https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/.
[10] Fotoğraf Galerisi . Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. http://kadineserleri.org/fotograf-galerisi/ (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[11] Fotoğraf Galerisi. Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. http://kadineserleri.org/fotograf-galerisi/ (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[12] Eyice, Semavi. FENÂRÎ ÎSÂ CAMİİ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/fenari-isa-camii (15.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[13] Fotoğraflarla Tarih, Küçük Ayasofya Camii. Fatih Belediyesi. http://www.fatih.bel.tr/Gallery.aspx?GalleryID=1114 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[14] Sokullu Mehmet Paşa Camii. Archnet. https://archnet.org/sites/2792 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[15] Pertevniyal Valide Sultan Camii - The Pertevniyal Valide Sultan Mosque. SALT Araştırma. https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/72095 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[16] Sultan Selim Medresesi, Vatan Caddesi'nin Sokak görünümü. GoogleMap. https://www.google.com/maps/ (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[17] Ahi Çelebi Cami. İstanbul Kültür Mirası ve Ekonomi Mirası Envanteri 2010. 01 10 2010.http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/50151%20son%20eri%C5%9Fim%2022.09.2019 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[18] Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı. Arkiv. http://www.arkiv.com.tr/proje/kadin-eserleri-kutuphanesi-ve-bilgi-merkezi-vakfi/8978 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[19] Sultan Selim Medresesi. Envanter, İstanbul Kültür Mirası ve Kültür Ekonomisi Envanteri 2010. 01 10 2010. http://www.envanter.gov.tr/anit/index/detay/47228 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[20] Evliya Çelebi'yi Seyyah Yapan Ahi Çelebi Camii. Şehri İstanbul Blog. http://sehr-istanbul.blogspot.com/2011/11/evliya-celebiyi-seyyah-yapan-ahi-celebi.html (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[21] Aslan D., 2017, Ahi Çelebi Evkaf Mahkemesi 6 Numaralı Defterinin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, T.C. Afyon Kocatepe  Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalında hazırlanan Yüksek Lisans Tezi, Afyon Karahisar.
[22] Sesigür H., Çelik O.C., Çılı F., 27-29 Eylül 2007, Ahi Çelebi Camisinin Onarımı ve Güçlendirilmesi, Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu-I, Kongre Sempozyum Bildiriler Kitabı, s 231-241, Ankara
[23] Topkac¸, S., 1992, “Ahi C¸elebi Camisi’nin Restorasyonu ve C¸evre Du¨zenlemesi.” I·TU¨ Fen Bilimleri Enstitu¨su¨ Basılmamıs¸ Yu¨ksek Lisans Tezi, I·stanbul.
[24] Ahi Çelebi Cami. CourseHero. https://www.coursehero.com/file/45017105/Ahi-%C3%87elebi-Camiidocx/ (22.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[25] Eyu¨pgiller, K., 2004, “Ahi C¸elebi Camisi Restitu¨syon ve Restorasyon Projeleri.” KTVKK Ars¸ivi.
[26] Rabia, Ö., Ayten E., 2010, The Protection Problems and Reparations of Ahi Çelebi Mosque in Istanbul, Advanced Materials Researched Vols. 133-134 (2010) pp 1027-1032, Trans Tech Publications, Switzerland.
[27] Cezar, M., 1963, Osmanlı Devrinde İstanbul Yapılarında Tahribat Yapan Yangınlar ve Tabii Afetler, Türk Sanat Tarihi Araştırmaları ve İncelemeleri I, s 327-414, İstanbul
[28] Andreasyan, H . (2011). Eremya Çelebi'nin Yangınlar Tarihi. Turkish Journal of History, 0 (27) , 59-84 . https://dergipark.org.tr/tr/pub/iutarih/issue/9600/119808
[29] Sefer N., Ahunbay Z., Eminönü’nin Haliç Kıyı Bölgesindeki Vakıf Kültür Mirası’nın 1929-2015 Arasında Geçirdiği Onarımlar ve Uğradığı Kayıplar, Restorasyon Dergisi, https://core.ac.uk/download/pdf/50614185.pdf (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[30]Yenişafak Gazetesi. Ahi Çelebi Camii'ni su bastı. 10 12 2010. https://www.yenisafak.com/gundem/ahi-celebi-camiini-su-basti-291924 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[31] Şahin, Volkan. İşte İstanbul'da yaz yağmurunun afete dönmesinin nedeni. Hürriyet Gazetesi. 18 07 2017. http://www.hurriyet.com.tr/gundem/istanbulda-yagis-rekoru-eylul-ve-ekimde-olur-temmuzda-rekor-gelirse-1962017-40523620 (17.08.2019 tarihinde erişilmiştir).
[32] İstanbul’da Tarihi Yağış! 18 07 2017. https://www.havaforum.com/istanbulda-tarihi-yagis-18-07-2017-sel/ (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[33] DHA. Tarihi caminin bahçesini su bastı 28.02.2018. Hürriyet Gazetesi. 28 02 2018. http://www.hurriyet.com.tr/tarihi-caminin-bahcesini-su-basti-40756399 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[34] Tarihi caminin bahçesini su bastı. CNNTÜRK. 28 02 2018. https://www.cnnturk.com/turkiye/tarihi-caminin-bahcesini-su-basti (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[35] Uzun, Ümit, ve Harun Uyanık. Sular altında kalan tarihi cami ibadete kapandı. DHA. 18 08 2019. https://www.dha.com.tr/istanbul/sular-altinda-kalan-tarihi-cami-ibadete-kapandi/haber-1703783 (20.09.2019 tarihinde erişilmiştir).
[36] Ahunbay, Z., 2015, Karamürsel’in Od Taşı ve Tarihi Yapılarda Kullanımı, Uluslarası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozumu-II, 3-4.5 04 2015, Kocaeli