Abstract

Bir fikrin veya akımın tarihe bilinçli bir şekilde dayatılmasına, başka bir deyişle, tarihsel verilerin herhangi bir ideoloji ışığında yeniden harmanlanmasına ve gerçek dışı/kurgusal bir tarihin inşasına ideolojik tarihçilik denir. Tarihin her döneminde olduğu gibi İslam tarihinin farklı dönemlerinde de bu tür tarihçiliğe rastlamak mümkündür. Elimizde bulunan en eski İslam tarihi kaynaklarının Abbasiler döneminde yazıldığı, bir kısmının da dönemin gücüne yakın tarihçiler ve Emevi düşmanları tarafından kaleme alındığı bilinmektedir. Ayrıca özellikle ihtilalin ilk yıllarında Emevileri tarih sahnesinden silen Abbasilerin, en azından Emevi düşmanlığı ya da nefreti nedeniyle yaptıkları faaliyetler, şeriat karşıtı söylentilerin/bilgilerin ortaya çıktığını ortaya koymaktadır. -Bu dönemin tarihçileri tarafından nakledilen Emeviliğe ihtiyatla yaklaşılmalıdır. Her bilim gibi tarafsız/nesnel bir şekilde yazılması gereken İslam tarihini dönemin ideolojisinden ya da zihniyetinden tamamen uzak tutmak mümkün olmasa da İslam tarihinin İslam tarihinin empoze ettiği düşüncelerden uzak tutulması gerektiği açıktır. bu ideolojiler. Bu tebliğde, İslam tarihi kaynaklarında yer alan Emevilerin mevcut olumsuz imajı, hatalarına rağmen büyük ölçüde Emevi düşmanlığı veya Abbasi fanatizminin ve ideolojik yaklaşımların sonucu olarak ortaya çıktıkları örneklerle verilecektir. Böylece bu tür bilgilerin kaynaklarda hangi saiklerle yer aldığı ve bir bilgi kaynağı olarak rivayet üretme sürecine dikkat edilmesinin nesnel tarihçilik açısından ne kadar önemli olduğu ortaya konacaktır.

References

AĞARI, M. (2013). “Ya‘kûbî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 43, İstanbul,  s. 287-288.

APAK, A. (2008). Anahatlarıyla İslam Tarihi (3) (Emevîler Dönemi), İstanbul: Ensar Neşriyat.

AYCAN, İ. (2001). Saltanata Giden Yolda Muaviye b. Ebî Süfyan, Ankara: Ankara Okulu Yayınları. 

AYCAN, İ. ve SARIÇAM, İ. (2005). “İslâm Tarihinin Kaynaklarıyla İlgili Problemler ve Çözümüne İlişkin Bazı Düşünceler”, İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 2, s. 877-912.

AYCAN, İ. ve SÖYLEMEZ, M. M. (2002). İdeolojik Tarih Okumaları, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.

BAŞARAN, S. (1994). “Ebû Mihnef”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 10, İstanbul, s. 188-189.

BELÂZÜRÎ (2013). Fütûhu’l-Büldân, trc. Mustafa Fayda, İstanbul: Siyer Yayınları.

DEMİRCAN, A. (2016). Tarih ve Tarihçi, İstanbul: Beyan Yayınları.

EYMEN FUÂD SEYYİD (2003). “Makrîzî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 27, Ankara, s. 448-451.

HUMPHREYS, R. S. (2004). İslam Tarih Metodolojisi, İstanbul: Litera Yayıncılık.

ÖNKAL, A. (1992). “İslâm Tarihçiliğinde Tarafsızlık Problemi”, İslami Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, , s. 189-197. 

ÖZDEMİR, Ö. ve UYSAL, Ş. Y. (2021). “Abbâsî İktidarının Meşruiyet Aracı Olarak Ahbâru’l-Abbâs ve İslâm Tarihçiliği Açısından Değeri”, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, cilt: XXI, sayı: 1, s. 293-322.

SÜYÛTÎ (1969). Târîhu’l-Hulefâ, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, 4. Baskı, Mısır.

YA‘KÛBÎ (2010). Târîhu’l-Ya‘kûbî, Cilt 2, thk. Abdülemir Mehnâ, Beyrut.

YILDIZ, H. D. (1988). “Abbâsîler”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul, s. 31-48.

YILDIZ, H. D. (2011). İslamiyet ve Türkler, İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.

YİĞİT, İ. (2016). Emevîler (661-750), Ankara: İSAM Yayınları.